Bestaat introversie eigenlijk wel?

Waar komt introversie vandaan? Is het een kwestie van aanleg? Word je introvert geboren? Of ‘ontwikkel’ je het in de loop van je leven? In dit artikel wil ik eens vanuit een andere invalshoek naar deze vragen kijken. Namelijk vanuit het perspectief van natuurlijk gedrag versus geconditioneerd gedrag.

Wat is natuurlijk gedrag
Kleine kinderen zijn nog niet geconditioneerd. Ze zijn niet druk bezig met zich zorgen maken over wat anderen van ze denken. Ze zijn niet bang voor de toekomst of beschaamd over het verleden. Hun natuurlijke neiging is om op onderzoek uit te gaan, uiting te geven aan hun creativiteit en zo veel mogelijk plezier te hebben. Als kind heb je nog geen duidelijk afgebakend concept van jezelf. Je gaat gewoon op in het moment.

Deze staat van zijn kennen we ook als volwassenen. Als we gewoon opgaan in waar we mee bezig zijn, ervaren we gevoelens van vrijheid, vertrouwen en verbondenheid. In deze natuurlijke staat voelen we ons veerkrachtig, vervuld en evenwichtig. Als we het kwijt zijn, voelen we ons leeg, uit balans, ontoereikend. We denken dat we iets missen. Onzekerheid neemt bezit van ons.

Wat is geconditioneerd gedrag
Onzekerheid is een onnatuurlijke staat van zijn. Als mensen onzeker worden, gaan ze geconditioneerd gedrag vertonen. Dat komt bij iedereen op een andere manier tot uiting. Verlegenheid, vijandig gedrag, arrogantie, competitiedrift, betweterigheid, het zijn allemaal vormen van onzeker gedrag. Iedereen heeft zo zijn gewoontes en overlevingsstrategieën ontwikkeld om daarmee om te gaan.

Waar komen die overlevingsstrategieën vandaan? Die groeien mee met je zelf- en wereldbeeld. Naarmate je opgroeit, sla je steeds meer ervaringen op. Je bent de wereld constant aan het waarnemen, interpreteren en ervaren via je gedachten. Je brein verwerkt die ervaringen tot concepten, overtuigingen en meningen. Dat is een selectief proces. Je zintuigen nemen waar wat aansluit bij je denkkaders. Hoe ouder je wordt, hoe meer ervaringen je opslaat. Zo ontwikkel je in de loop van je leven een zelf- en wereldbeeld dat bepaalt hoe je de werkelijkheid interpreteert. Je gaat je steeds meer identificeren met dit beeld. Daarmee leg je jezelf ongemerkt allerlei beperkingen op.

Onzichtbaarheid als overlevingsstrategie
Terwijl ik opgroeide, ontwikkelde ik een zelfbeeld dat je in het hokje ‘introvert’ zou kunnen stoppen. Ik meende te zien dat er geen plek was voor mijn natuurlijke gedrag. Ik dacht waar te nemen dat mijn omgeving veel doelgerichter, stelliger, actiever, luidruchtiger, rechtlijniger was dan ik. En vooral dat die omgeving van mij verwachtte dat ik dat ook zou zijn. Ik dacht dat ik me op een onnatuurlijke manier moest gedragen om gezien te worden. Daardoor werd ik onzeker als ik in het middelpunt van de belangstelling stond. Ik geloofde dat me ik niet op de juiste manier kon profileren.

De overlevingsstrategie die ik ontwikkelde om deze onzekerheid te hanteren, was: onzichtbaarheid. ‘Mezelf onzichtbaar maken’ werd de reddingsboei waaraan ik me kon vastklampen. Het werd de enige gedragsmogelijkheid die ik zag in spannende situaties. In onzekere buien ging ik dus typisch introvert gedrag vertonen: teruggetrokken, gericht op mijn binnenwereld, gesloten. Hoe geslotener ik me opstelde, hoe meer spanning ik ervaarde, hoe meer ik bevestigd werd in het idee dat ik mezelf niet op een natuurlijke manier zichtbaar kon maken.

Op mijn onnatuurlijke gedrag kan je het etiket introvert plakken. Je zou dan kunnen zeggen dat ik in de loop van mijn leven introvert ben geworden.

Terug naar je natuurlijke zelf
Ik verviel in verlegen gedrag als ik onzeker was. Een ander vervalt bijvoorbeeld in agressief gedrag in een onzekere bui. Die gaat om zich heen slaan om zijn onzekerheid te hanteren. Wat je favoriete overlevingsstrategie ook is, in zo’n onzekere bui handel je vanuit tunnelvisie. Je gedraagt je gesloten en verkrampt. Als je onzekere bui voorbij is, dan word je weer je normale zelf. Je staat weer in verbinding met je omgeving, je gezonde verstand en je inspiratie.

Er waren genoeg momenten waarop ik mijn natuurlijke zelf was. In die situaties vertoonde ik geen stereotype gedrag. Dan werd ik niet beperkt door allerlei bewuste en onbewuste concepten over mijzelf en de wereld. En dan gedroeg ik me naar wat er op dat moment in me opwelde.

Je bent je natuurlijke zelf als je ‘er’ bent. Als je gewoon opgaat in wat je doet. Als er geen ruis is van allerlei gedachten die je weghalen uit het moment. Want als die ruis verdwenen is, ontstaat er ruimte. Ruimte om nieuwe, frisse ideeën en gedachten te laten opborrelen. Ruimte om de beweging te waar te nemen die je blijkbaar wilt maken. Ook die beweging welt op. Hij wordt alleen vaak volledig overschaduwd door allerlei bewuste en onbewuste concepten. Gedachten over hoe het hoort, wat we zouden moeten willen, hoe we onszelf graag zien, hoe we willen dat anderen ons zien, noem maar op. Allemaal conditioneringen die de natuurlijke beweging overstemmen.

Zien hoe het systeem werkt
Je wordt meer jezelf naarmate je minder je conditionering wordt. Want dan ga je steeds meer handelen vanuit helderheid van geest en in lijn met de beweging die opwelt. En je wordt minder je conditionering als je gaat zien hoe het systeem werkt. Hoe je eigen gedachten je soms weghalen uit het moment en van de natuurlijke beweging die je wilt maken. Naarmate je dat vaker gaat zien, ben je vanzelf steeds vaker je ware zelf.

De beweging die in mij opwelt, is om veel tijd door te brengen in mijn binnenwereld. Om veel energie te steken in mentale activiteiten zoals lezen, broeden, bedenken, reflecteren, creëren.

Op mijn natuurlijke gedrag kun je ook het etiket introvert plakken. Dan zou je kunnen zeggen dat ik introvert ben geboren.

Geboren of geworden?
Wat is het nou? Ben ik introvert geboren of introvert geworden? Of introvert geboren en toen steeds introverter geworden? En daarna weer minder? Eerlijk gezegd vind ik het label steeds minder interessant. Introversie en extraversie zijn ook maar concepten die we gebruiken om de werkelijkheid te vereenvoudigen. Lekker overzichtelijk, maar ze doen geen recht aan de variëteit in gedrag die ieder mens kan vertonen.

Ik vind het nog veel interessanter om te kijken hoe je vaker je natuurlijke zelf kunt zijn. Daarbij is het zeker behulpzaam om je te verdiepen in de verschillen tussen introversie en extraversie. Dat kan helpen om los te komen van je conditionering. Je gaat dan zien dat er niets mis is je ‘natuurlijke beweging’. En dat je keuzes mag en kunt maken die daarbij passen. Je gaat dan inzien dat iedereen effectief is op zijn eigen manier.

Maar het lijkt me niet handig om je volledig te identificeren met het hokje introversie. Hoe meer je je vereenzelvigt met je concepten, overtuigingen en meningen, hoe minder nieuwe mogelijkheden en gedachten je toelaat. Je kunt ook inzien dat die concepten alleen maar in jouw eigen hoofd bestaan. Dan verliezen ze hun dwingende greep. Je gedragsrepertoire zal zich verbreden, omdat je het onnatuurlijke gedrag van je overlevingsstrategie steeds minder nodig hebt. En dan ga je steeds vaker ervaren dat je op elk moment je natuurlijke zelf kunt zijn.